Καβάλα: την Κυριακή θα γίνουν τα... περιπετειώδη αποκαλυπτήρια του μνημείου για τους 1.484 Εβραίους

ΣΤΟ ΦΩΣ Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο δήμιος των Εβραίων της Καβάλας

Ελεύθερος για 20 χρόνια κυκλοφορούσε στη Βραζιλία ο μακελάρης των Εβραίων της Καβάλας αλλά και εκατοντάδων χιλιάδων Εβραίων στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο αυστριακής καταγωγής Φραντς Στανγκλ, ο δήμιος που οδήγησε στα κρεματόρια του στρατοπέδου εξόντωσης στην Τρεμπλίνκα στην Πολωνία 1.484 Εβραίους της Καβάλας -αμέσως μετά την άφιξή τους με τα βαγόνια στον σιδηροδρομικό σταθμό, οδηγήθηκαν στα κρεματόρια του στρατοπέδου όπου βρήκαν τον θάνατο μέσα σε δύο ώρες- έμεινε μόλις 2 χρόνια στη φυλακή (1945-1947).

Στη συνέχεια έφυγε για τη Βραζιλία, όπου εργάστηκε σε γνωστή γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία. Τελικά εντοπίστηκε και συνελήφθη μόλις το 1967, για να δικαστεί και να καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη το 1970, ενώ πέθανε έναν χρόνο αργότερα από ανακοπή καρδιάς.

«Η συνείδηση μου είναι καθαρή. Εκανα απλώς το καθήκον μου», υποστήριξε στην απολογία του ο δήμιος της Τρεμπλίνκα, που ευθύνεται για την εξόντωση περίπου 900.000 ανθρώπων, οι περισσότεροι Εβραίοι.

Αμετανόητος έως το τέλος ο ναζιστής. «Η συνείδησή μου είναι καθαρή. Εκανα απλώς το καθήκον μου» υποστήριξε στην απολογία του

Ο Φραντς Στανγκλ, γεννήθηκε στην Αυστρία το 1908 και ήταν γιος νυχτοφύλακα. Ξεκίνησε να απασχολείται ως εργάτης σε βιομηχανίες, αλλά το 1931 κατατάχθηκε στην αστυνομία και στη συνέχεια υπηρέτησε στο ναζιστικό κόμμα. Μετά την προσάρτηση της Αυστρίας στο γερμανικό Ράιχ το 1938, αναρριχήθηκε γρήγορα στην ιεραρχία και έγινε επιθεωρητής του Ινστιτούτου Ευθανασίας στο Σλος-Χαρτχάιμ. Το κτίσμα αυτό (ένα κάστρο του 9ου αιώνα) χρησιμοποιήθηκε την περίοδο 1939-1940 από τους ναζί ως εγκατάσταση για την εκτέλεση ανθρώπων με σωματική ή πνευματική αναπηρία.

Το 1942 μετατέθηκε στην Πολωνία και έγινε διοικητής του στρατοπέδου εξόντωσης στο Σόμπιμπορ (Μάρτιος - Σεπτέμβριος 1942) και στη συνέχεια στην Τρεμπλίνκα (Σεπτέμβριος 1942 - Αύγουστος 1943). Φορούσε πάντα λευκά ρούχα ιππασίας, ήταν βλοσυρός και άτεγκτος, προσηλωμένος αποκλειστικά στο καθεστώς, ενώ υπάρχουν καταγγελίες ότι αποσπούσε με τη βία χρήματα και κοσμήματα από τα θύματά του.

Την Κυριακή θα γίνουν
τα αποκαλυπτήρια του
μνημείου για τους 1.484
Εβραίους που χάθηκαν
στην Τρεμπλίνκα

Οταν ο πόλεμος τελείωσε, ο Φραντς Στανγκλ έκρυψε καλά την ταυτότητά του και παρότι φυλακίστηκε το 1945 στο Λιντς της Αυστρίας, κατάφερε να αποφυλακιστεί δύο χρόνια αργότερα. Εφυγε αμέσως για τη Συρία και ακολούθως για τη Βραζιλία, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα το 1951 στο Σάο Πάολο και Γερμανοί φίλοι του τον βοήθησαν να βρει δουλειά στην αυτοκινητοβιομηχανία.

Δέκα χρόνια μετά την εγκατάστασή του στη Λατινική Αμερική, η Αυστρία εξέδωσε ένταλμα σύλληψης σε βάρος του, αλλά συνελήφθη έξι χρόνια αργότερα, το 1967. Από το 1947, όταν και αποφυλακίστηκε και για ένα μεγάλο διάστημα κυκλοφορούσε ελεύθερος με τα πραγματικά του στοιχεία, χωρίς κανείς να τον ενοχλήσει.

Στο δικαστήριο που έγινε για τα εγκλήματα πολέμου αποδέχτηκε ότι ήταν υπεύθυνος των στρατοπέδων και ότι ευθύνεται για τον θάνατο 900.000 αθώων ανθρώπων, υποστήριξε όμως ότι έκανε απλώς το καθήκον του. Στις 22 Οκτωβρίου 1970 κρίθηκε ένοχος και του επιβλήθηκε η ποινή της ισόβιας κάθειρξης, αλλά οκτώ μήνες μετά, τον Ιούνιο του 1971, βρέθηκε νεκρός στο κελί του από ανακοπή καρδιάς.

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ
«Χάθηκαν» Βούλγαροι δήμιοι

Εστω και με καθυστέρηση τόσων χρόνων, ο Φραντς Στανγκλ εντοπίστηκε, δικάστηκε και καταδικάστηκε για τα εγκλήματά του. Παραμένει όμως ακόμη άγνωστη η τύχη των Βούλγαρων δήμιων της Καβάλας, του Βούλγαρου δικηγόρου και επιτρόπου της Καβάλας Αλεξάντερ Μπέλεφ και του Ιωσήφ Ποπόφ, του ανθρώπου που... φόρεσε τα κίτρινα αστέρια στους Εβραίους και τους οδήγησε στα καμιόνια του θανάτου, τον Μάρτιο του 1943. Ο Μπέλεφ ήταν υπεύθυνος για τις επιχειρήσεις σύλληψης και εκτοπισμού των Ελλήνων Εβραίων και χαρακτηρίζεται ως «κυνηγός αθώων ανθρώπων».

Το 1944 έκανε ανάληψη μεγάλου χρηματικού ποσού από τράπεζα στη Σόφια, χρήματα που προέρχονταν από τη λεηλασία εβραϊκών περιουσιών και επιχείρησε να εξαφανιστεί. Η πληροφορία ότι Βούλγαροι παρτιζάνοι τον αναγνώρισαν και τον σκότωσαν δεν έχει μέχρι σήμερα επιβεβαιωθεί. Αγνωστη είναι και η τύχη του Ιωσήφ Ποπόφ ο οποίος τοποθετήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1942 ως βοηθός δημάρχου και εκπρόσωπος της Επιτροπής για τις Εβραϊκές Υποθέσεις. Ηταν μεταξύ αυτών που οργάνωσαν και εκτέλεσαν το πογκρόμ κατά των Εβραίων τον Μάρτιο του 1943 και μια από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να παραλάβει και να πουλήσει προς 20 λέβα το καθένα, 1.740 διακριτικά σήμερα -τα γνωστά κίτρινα αστέρια- στα μέλη της εβραϊκής κοινότητας. Με δική του εντολή συντάχθηκε ο κατάλογος των 1.675 μελών της κοινότητας με την ακριβή διεύθυνση κάθε οικογένειας, τον αριθμό των μελών της, την επαγγελματική τους κατάσταση. Και ήταν αυτός ο κατάλογος που οδήγησε στη σύλληψη των 1.484 Εβραίων, που ξεκίνησε τα ξημερώματα της 4ης Μαρτίου 1943 με τη συμμετοχή ολόκληρης της αστυνομικής δύναμης της πόλης και του ναυτικού. Μέσα σε δύο ώρες από όταν έφταναν στο στρατόπεδο εξόντωσης στην Τρεμπλίνκα άφηναν την τελευταία τους πνοή, εισπνέοντας μονοξείδιο του άνθρακα σε έναν θάλαμο που έφερε την παραπλανητική πινακίδα «λουτρά».

ΚΑΒΑΛΑ
Αποκαλυπτήρια μνημείου

Το άγνωστο Ολοκαύτωμα της Καβάλας «ξαναζωντανεύει» την Κυριακή οπότε και θα γίνουν τα... περιπετειώδη αποκαλυπτήρια του μνημείου για τους 1.484 Εβραίους που έχασαν τη ζωή τους με μαρτυρικό τρόπο στο στρατόπεδο εξόντωσης στην Τρεμπλίνκα.

Μετά τις σφοδρές αντιδράσεις που δέχτηκε, η δήμαρχος Καβάλας, Δήμητρα Τσανάκα, έκανε στροφή... 360 μοιρών και δέχτηκε να στηθεί το μνημείο στην αρχική του μορφή με το άστρο του Δαυίδ. Η εκδήλωση ήταν προγραμματισμένη για τις 17 Μαΐου, αλλά δύο μέρες πριν η δήμαρχος τη ματαίωσε, επικαλούμενη λόγους... αισθητικούς για το μνημείο και συγκεκριμένα δεν της άρεσε το άστρο του Δαυίδ.

Ακολούθησε σωρεία αντιδράσεων και η δήμαρχος υπαναχώρησε και πρότεινε να στηθεί το μνημείο στη θέση που είχε επιλεγεί στο κέντρο της πόλης, γεγονός που αποδέχτηκε το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδας.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ