Ενα μνημείο για την αμνησία

Posted by: Mayor Rishon

O πατέρας μου δε θυμάται αν είχε παρευρεθεί στις τελετές μνήμης του Ολοκαυτώματος το 1968. Αλλά και να μην είχε πάει, σίγουρα θα είχε διαβάσει το ρεπορτάζ της Μακεδονίας στις 26/4/1968, (σελίδα4), για την τελετή στο Νέο Νεκροταφείο παρουσία εκπροσώπων του κράτους, της Εκκλησίας της Ελλάδος και αντιπροσώπων του διεθνούς Εβραϊσμού στο Νέο Ισραηλιτικό Νεκροταφείο.

Προφανώς ήταν ένα σουρεαλιστικό ρεπορτάζ – στο εξώφυλλο η Μακεδονία διακήρυττε “Ελλάς, Ελλήνων, Χριστιανών”, ενώ στο εσωτερικό ο υπουργός Βορείου Ελλάδος ταξίαρχος Παττίλης διακήρυττε οτι η Ελλάς είναι “εχθρά προς το βάρβαρον πνεύμα της μισαλλοδοξίας”. Ακόμα πιο σουρεαλιστική όμως υπήρξε η ομιλία του καθηγ.οδοντιατρικής Χανανία Αζαριά που δήλωνε “εις την αγίαν ελληνική γη ουδέποτε εύρον γόνιμο έδαφος η μισαλλοδοξία” ή “ιδιαιτέρα δε η ορθόδοξος εκκλησία της Ελλάδος απέσπασαν εκ των ονύχων του κατακτητού ικανόν αριθμόν αδελφών μας”.Σουρεαλιστική όχι μόνο γιατί υμνούταν η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης που είχε πρωταγωνιστήσει στην εξαφάνιση της εβραϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς προτού καν οι Γερμανοί δολοφονήσουν τους εβραίους συμπολίτες της, αλλά και γιατί η πραγματικότητα που ζούσε ο πατέρας μου εκείνη την εποχή ήταν ελαφρώς διαφορετική. Αντίθετα με την πραγματικότητα που περιέγραφε ο καθ.Αζαριά, ο πατέρας μου αναγκάζονταν να βλέπει οστά να ξεθάβονται σε εργασίες στην πανεπιστημιούπολη και τους εργάτες να ισχυρίζονται οτι ανήκουν σε αδέσποτα σκυλιά, παρότι για να έχει ζώο μηριαίο οστό τέτοιου μεγέθους θα έπρεπε να είναι 2 μέτρα ψηλό . Και ίσως δεν είχαν άδικο – άλλωστε σε άλλα ρεπορτάζ της Μακεδονίας διαβάζουμε για το κρατικό και ενδιαφέρον όταν βρίσκονταν τάφοι στους Χορτατζήδες, αλλά όταν διαπιστώνονταν οτι ήταν εβραϊκοί τα οστά πετιούνταν σε παρακείμενη χαράδρα.

Φοβάμαι οτι μπορεί να πέρασαν δεκαετίες αλλά κινδυνεύω να βρεθώ στην ίδια ακριβώς σουρεαλιστική θέση όπως ο πατέρας μου, στην τελετή αποκάλυψης του μνημείου που ετοίμασε το ΑΠΘ εις μνήμη του εβραϊκού νεκροταφείου πάνω στο οποίο κτίστηκε. Και αυτό γιατί όσοθετικό μπορεί να είναι το γεγονός της δημιουργίας ενός μνημείου, η επιγραφή του προχωράει σε έναν βιασμό της πραγματικότητας, αναπαράγοντας  ουσιαστικά τα ίδια ψέματα των τελευταίων δεκαετιών ισχυ ισχυριζόμενο οτι “καταστράφηκε από τους Γερμανούς και τους (ανώνυμους προσθέτω εγώ) συνεργάτες τους”. Και ακόμα χειρότερα η υποταγή της αλήθειας δε γίνεται στο πλαίσιο μιας ιστορικής συμφιλίωσης αλλά στο πλαίσιο μιας ερμηνείας του Ολοκαυτώματος τέτοιας ώστε να μην προσβάλλονται οι Χριστιανοί συνεργοί, εκμηδενίζοντας τον εβραϊκό πόνο. Αυτό το γεγονός με προσβάλλει ως σαλονικιό που πονάει αυτή την πόλη, ως άνθρωπο που έχει έμπρακτα προσπαθήσει να σώσει τα απομεινάρια του νεκροταφείου και ως εβραίο τα οστά των προγόνων του ακόμα βρίσκονται κάτω από τα τσιμέντα των κτιρίων του ΑΠΘ.

Πρόσφατα ο δρ.Λεόν Σαλτιέλ δημοσίευσε μια μελέτη πάνω στην καταστροφή του Εβραϊκού Νεκροταφείου στο Γιαντ Βασέμ, το ινστιτούτο για την έρευνα στο Ολοκαύτωμα. Σε αυτήν την κεφαλαιώδους σημασία έρευνα τεκμηριώνει αυτό που ανοικτά συζητούνταν στην ιστορική κοινότητα: οτι το Εβραϊκό Νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης καταστράφηκε με πρωτοβουλία Ελλήνων Χριστιανών η οποία υλοποιήθηκε με την αγαστή συνεργασία πλήθους κρατικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων του ΑΠΘ, του Δήμου Θεσσαλονίκης, της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης και προφανώς του ίδιου του Ελληνικού Κράτους που φρόντισε να εγγράψει παράνομα στο Υποθηκοφυλακείο το σύνολο των ιδιωτικών γαιών του νεκροταφείου ως “εγκαταλειφθέν υπό των ιδιοκτητών του”. Προφανώς δεν ξεχνώ τους εκατοντάδες ιδιώτες Χριστιανούς που τις έκλεψαν ως κοινά οικοδομικά υλικά – από τον πλεον πλούσιο Αλέξανδρο Καρύπη, μέχρι τον πλεον φτωχό μεροκαματιάρη της Ανω Πόλης.
Το νεκροταφείο ανασκάφτηκε, οι σωροί των γονιών/παππούδων/προγόνων μας σκυλεύτηκαν για να μαζέψουν τα χρυσά δόντια και μετά πετάχτηκαν για τα σκυλιά ή χρησιμοποιήθηκαν γιαιατρικά πειράματα από την Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ, οι ταφόπλακες έντυσαν την πόλη, έστρωσαν την Λεωφόρο Στρατού, την Καμάρα, το Βασιλικό Θέατρο και ακόμα την ίδια την Παλιά Παραλία. Ο λόφος πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το Κυβερνείο είναι γεμάτος από ταφόπλακες.

Tότε – 1945

Αυτό δεν είναι άποψη, είναι ένα ιστορικό γεγονός μέρη του οποίου είχαν ήδη διηγηθεί διάφοροι θαρραλέοι ιστορικοί όπως ο Β.Ριτζαλέος που είχε τεκμηριώσει την συμμετοχή της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης στην λεηλασία της εβραϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς, με την αφαίρεση εκατοντάδων ταφόπλακων και χιλιάδων τούβλων από εβραϊκούς τάφους για να καλλωπίσει δεκάδες εκκλησίες μεταξύ των οποίων τον Αγ.Δημήτριο, την Αγία Σοφία και άλλες.
Είναι ένα ιστορικό γεγονός το οποίο 70 χρόνια μετά μπορεί ο καθένας να δει παντού στην πόλη αν έχει την διάθεση να ανοίξει τα μάτια στην ιστορία.

Σήμερα – 2014

Τις δεκαετίες μετά τον πόλεμο, για λόγους επιβίωσης σε ένα περιβάλλον που κυριαρχούσαν οι άνθρωποι που συνεργάστηκαν οικονομικά με τους Γερμανούς, η Ισραηλιτική Κοινότητα υιοθέτησε ένα λόγο υποταγής. Οπως έλεγε ο παππούς μου, εκτοπισμένος στο Αουσβιτς, “αν όλοι όσοι ισχυρίζονταν οτι έσωσαν Εβραίους ήταν ειλικρινείς, θα υπήρχαν περισσότεροι Εβραίοι μετά τον πόλεμο παρά πριν”. Και όμως, όχι απλά είχαμε υιοθετήσει αυτή την μυθιστορία, αλλά λέγαμε και ευχαριστώ. Ετσι και με το νεκροταφείο, δεχόμασταν την χριστιανική αφήγηση οτι το κατέστρεψαν οι Γερμανοί, ακόμα και αν οι Γερμανοί δεν είχαν καταστρέψει ιδίαπρωτοβουλία κανένα άλλο νεκροταφείο στην Ευρώπη –γεγονός που είχε ήδη επισημανθεί στην ιστοριογραφία.

Ακόμα και όταν στην έκθεση για την εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη στο Αρχαιολογικό Μουσείο το 2012, στελέχη της εβραϊκής κοινότητας θέλησαν να διορθώσουν τις εσφαλμένες λεζάντες, αντιμετώπισαν την δριμεία άρνηση των υπευθύνων του Μουσείου αποδεικνύοντας οτι η επιμονή για “Γερμανούς δράστες” είναι πολιτική επιλογή του Ελληνικού Κράτους και των Χριστιανών Ελλήνων της πόλης στην προσπάθεια αποσιώπησης των ελληνορθόδοξων ευθυνών.

Παγκάκι/Κλεμμένη ταφόπλακα

Με άλλα λόγια το μνημείο δεν είναι “πρώτο βήμα” – είναι ένα στραβό βήμα στον ίδιο στραβό δρόμο των ψεμάτων, της έλλειψης θάρρους, της αποσιώπησης των εγκλημάτων κατά των εβραίων. Είναι ένα βήμα που επαναλαμβάνει τα λάθη των προηγούμενων δεκαετιών.
Αν το ΑΠΘ ήταν ειλικρινές, θα έπρεπε δημόσια να αποδεχτεί τις ιστορικές ευθύνες του, να αναγνωρίσει δημόσια την Ιστορία και να αποδεχτεί την υποχρέωση του προς την ιστορική σαλονικιώτικη εβραϊκή πολιτισμική κληρονομιά. Ετσι όπως το ίδιο άμεσα συνέβαλλε στην καταστροφή της, έτσι το ίδιο άμεσα πρέπει να συμβάλει στην επιβίωση της. Και αυτό όχι σαν ένα έργο που το πληρώνουν οι Εβραίοι ή σαν μια ωφελιμιστική ευκαιρία να συμπράξει με ισραηλινά πανεπιστήμια: αλλά σαν μια ειλικρινή πράξη συγγνώμης για την μνήμη των εβραίων που ακόμα βρίσκονται κάτω από τα κτίρια του.

Χωρίς να αφαιρώ σε τίποτα από την καλή προαίρεση ορισμένων Χριστιανών και της ηγεσίας της Ισραηλιτικής Κοινότητας, δε μπορώ παρά να τονίσω οτι το μνημείο λέει ψέματα. Και ένα μνημείο που λέει ψέματα δε μπορεί να λειτουργεί ως θεματοφύλακας της Μνήμης – λειτουργεί ως μια πολιτική πράξη για την οποία χαρίζουμε την ειλικρίνεια απέναντι στους νεκρούς μας ως αντάλλαγμα για το τίποτα. Οσο θετικά και να κρίνω το μνημείο, δε μπορώ παρά να σκεφτώ οτι 40 χρόνια από τώρα θα μας κρίνουν τα παιδιά μας ως ανθρώπους που δεν τίμησαν την Αλήθεια – αλλά σε αντίθεση με τον καθ.Αζαριά δε θα έχουμε ταγματάρχες και χούντες για να επικαλούμαστε ως δικαιολογία.

υγ. Το παρόν δεν είναι ακαδημαϊκό άρθρο αλλά κάθε λέξη, κάθε ισχυρισμό είμαι ικανός να τον τεκμηριώσω με μαρτυρίες, φωτογραφίες και ταφόπλακες που ο ίδιος βγάζω από τον Θερμαϊκό.

πηγη http://thess.gr/blog/4877