ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ ΠΙΕΡΙΑ Οι δυναμικοί οινοπαραγωγοί του μυθικού βουνού

Τα αμπέλια του Απόστολου Κούρτη, ενός από τους καλύτερους οινοποιούς του Νομού Πιερίας, ο οποίος, μάλιστα, καλλιεργεί βιολογικά. Στην Πιερία τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον για την οινοποίηση, είτε από ανθρώπους με σχετικές σπουδές είτε από άτομα που προέρχονται από άλλους επαγγελματικούς κλάδους και σταδιακά στρέφονται προς το κρασί.

Οργώνουμε τον Νομό Πιερίας για να γνωρίσουμε μια σειρά από ετερόκλητους παραγωγούς κρασιού που τα τελευταία χρόνια κάνουν σταθερά βήματα προς τη δημιουργία μιας νέας οινικής κοινότητας της Βόρειας Ελλάδας

Τι κοινό έχουν ένας πρώην υποδιευθυντής γερμανικού εργοστασίου χαρτοποιίας (γιος μεταναστών στη Γερμανία) και η κόρη ενός μυστακοφόρου δικηγόρου με έναν πολύ δραστήριο αγρότη που ασχολείται με τα ακτινίδια, τα κριθάρια, τις ελιές και τα τριφύλλια;

Πώς συνδέεται ο γιος ενός Λιτοχωρίτη που πριν ακόμα κλείσει τα είκοσι μάθαινε γαλλικά στην πόλη του Μπορντό με έναν φοροτεχνικό, αλλά και με τον πρόεδρο ενός μελισσοκομικού συλλόγου; Ολοι τους αποτελούν μέλη της ανερχόμενης οινοποιητικής κοινότητας Πιερίας, που φιλοδοξεί να αποτελέσει πόλο έλξης των ανθρώπων που αγαπούν το κρασί, τα αποστάγματα, ακόμα και το καλό, ποιοτικό ξίδι.

Το κελάρι των αδελφών Ηλία και Νίκου Χρυσοστόμου, που ξεκίνησαν από γεωργοί, έγιναν αμπελουργοί και κατέληξαν οινοποιοί. 

Μέσα σε μόλις τρεις μέρες έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τους περισσότερους οινοποιούς της Πιερίας. Φτάνουμε έως την Τοπόλιανη Λιτοχώρου, περπατάμε στ' αμπέλια του Σάκη Γραμματόση, ανάμεσα σε βελάσματα και κρωξίματα ζωντανών, και μαθαίνουμε για την οικογενειακή παράδοση ενός κατ' επάγγελμα κατασκευαστή, που εδώ και δώδεκα χρόνια ασχολείται με τ' αμπέλια (δύο οι ετικέτες του, «Μυθικό Βουνό», λευκό και κόκκινο), έχοντας βάλει και τους γιους του στο παιχνίδι, τόσο τον Γιάννη που πήγε να ζήσει τρία χρόνια στο Μπορντό («έναν χρόνο έκατσα για να μάθω γλώσσα και δύο χρόνια για σπουδές»), όσο και τον μικρό, τον Παναγιώτη, που αναμένεται κι αυτός να πάει προς Γαλλία μεριά για να μάθει τι σημαίνει «κρασί» σύμφωνα με τους μάστερ του είδους.

Ανόμοιοι οινοποιοί
Γνωρίζουμε τον υπερδραστήριο Νικόλαο Μάνο, μάγειρα που έχει βουτήξει ως το γόνατο στις καλλιέργειες, αφού πέρα από σταφύλια καλλιεργεί ακτινίδια, ελιές, τριφύλλια, κριθάρια, καπνά... Στα του κρασιού, έχει δημιουργήσει το «Αστέρι», μεγάλο μέρος της παραγωγής του οποίου εξάγεται στη Γερμανία, ενώ ετοιμάζει και το δικό του οινοποιείο (μέχρι στιγμής εμφιαλώνει στην Ιτέα Τεμπών). Κατόπιν, πάμε έως το Κτήμα Κούρτη, του Απόστολου Κούρτη, ενός από τους πιο έμπειρους παραγωγούς της Πιερίας. «Το 1997 φυτέψαμε το πρώτο αμπέλι. Ξεκινήσαμε με 4 στρέμματα...», τα οποία σήμερα έχουν γίνει 60. Ο οινοποιός Κούρτης έχει ενδιαφέρον από πολλές απόψεις. Αφενός οι καλλιέργειές του είναι βιολογικές. Αφετέρου έχει έναν από τους ωραιότερους χώρους που είδαμε (στον οποίο, κι αυτό είναι προς τιμήν του, υπάρχει πρόβλεψη και για ΑμεΑ). Μας ξεναγεί στο κελάρι και το πατάρι με την αξέχαστη θέα στη Μηλιά, μας δείχνει τα γαλλικά και αμερικανικά δρύινα βαρέλια του, τις μποτίλιες που αναπαύονται τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη και εντέλει καθόμαστε όλοι μαζί για να φάμε ένα ατελείωτο γεύμα που είχε ετοιμάσει σύσσωμη η οικογένεια (από μελιτζάνα με σκόρδο και καρύδι, μέχρι παχύ παχύ γιαούρτι με πιπεριά, κόκκινη και πράσινη).

Γεύμα μέχρι... σκασμού, με πίτες, γιαούρτι με πιπεριά, μελιτζάνα με σκόρδο και καρύδι και πολλά άλλα, στο οινοποιείο του Κούρτη. 

Επόμενη στάση το σπίτι της οικογένειας Ξηρομερίτη, της Χριστίνας, του αδελφού της Αλέξανδρου και του πατέρα τους, δικηγόρου στο επάγγελμα, με τον οποίο βρισκόμαστε καθισμένοι στο τραπέζι του κήπου και ως άλλοι οινοκριτικοί (παρότι δεν είμαστε...) συζητάμε για κρασιά και τσίπουρα, για το πόσο χρόνο χρειάζεται ένα κρασί έτσι ώστε να θεωρηθεί παλαιωμένο (γύρω στους 8 μήνες), για τις ετικέτες, για την ετήσια παραγωγή... Είναι πολύ ατμοσφαιρικό απόγευμα - εκτός των άλλων γιατί έχουμε περάσει ένα οχτάωρο περιπλανώμενοι από οινοποιείο σε οινοποιείο, έχουμε τσαλαβουτήσει σε αμπελώνες, έχουμε φάει και πιει περισσότερο απ' όσο αντέχουμε και πλέον έχει έρθει η στιγμή της κάθαρσης, της κουβέντας, της καρέκλας.

Τελευταίος της -πρώτης- μας ημέρας είναι ο οινοποιός Γιάννης Παντούλης, αλλοτινός επαγγελματίας των χρηματοοικονομικών, το οινοποιείο του οποίου είναι ακόμη στα σπάργανα, γι' αυτό αναγκάζεται να εμφιαλώνει σε άλλο οινοποιείο, αισθανόμενος «σαν παιδί που του πήραν τα παιχνίδια του και τα έχουν κλειδωμένα στο ντουλάπι...». Είναι πολύ ζεστός ο χώρος του με μια μεγάλη, ψηλή σόμπα («30 βαθμούς φθάνει η θερμοκρασία άμα την ανάψουμε»). Και ο ίδιος, παρότι δεν μιλάμε πάρα πολύ, δείχνει το ίδιος ζεστός ως άνθρωπος.

Με τα χάδια του Ολυμπιάτη
Δείπνο, ύπνος (αγνός και ήρεμος, όπως μόνο στην επαρχία έρχεται) και ξημερώνει η δεύτερη μέρα, φουλ κι αυτή στις ιστορίες οινοποιίας. Πρωινός μας οινοποιός είναι ο Κώστας Παπαγιαννούλης - πρόεδρος των μελισσοκόμων, που έχει έναν μικρό εκδοτικό οίκο (εκδ. Τέρτιος), αλλά ασχολείται και με τα κρασιά. Τόσο αυτός όσο κι ο γιος του, ο Δημήτρης, που στο διάστημα που έχει εμπλακεί με την παραγωγή κρασιού έχει βρεθεί αντιμέτωπος με τα παράδοξα του εμπορίου. «Μου έλεγε ο πατέρας μου να φτιάξουμε ημίγλυκο. Θεωρούσα ότι δεν αξίζει τον κόπο. Κι όμως... το ημίγλυκο τελικά πάει πολύ καλά».

Αποψη των καλλιεργειών του παραγωγού Νίκου Μάνου (οίνος Αστέρι) από ψηλά!

PHOTO:ΑΡΧΕΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΑΝΟΥ

Κατόπιν αυτών, Κτήμα Πιερία Ερατεινή, στον Κολινδρό. «140 στρέμματα που ανήκουν στη Μονή Αγίου Αθανασίου (υπάρχει σύμβαση για 30 χρόνια)», συν «ένας πιο μικρός, ιδιόκτητος αμπελώνας των 10 στρεμμάτων», αποτελούν την πρώτη ύλη για τα κρασιά του Κτήματος, όπως μας λέει ο Ανδρέας Πάντος, εκ των υπεύθυνων. «Μας άρεσε το μέρος γιατί έχει ωραίο ανάγλυφο. Η γειτνίαση με τη θάλασσα βοηθάει πολύ. Υπάρχει κι αυτό το αεράκι, ο Ολυμπιάτης...», που χαϊδεύει τις ρώγες των σταφυλιών προτού γίνουν κρασί. «Καλλιεργούμε βιολογικά και η φιλοσοφία μας είναι να παράγουμε κρασιά που να εκφράζουν το οικοσύστημα που υπάρχει εδώ», μας λέει ο κ. Πάντος λίγο πριν τον αποχαιρετήσουμε - για να γνωριστούμε με τον πιο εκκεντρικό απ' όλους τους παραγωγούς του νομού Πιερίας, τον Ιωακείμ Μαυρίδη.

Πρώην υποδιευθυντής χαρτοποιίας στη Γερμανία, ζει στην Ελλάδα εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Γύρω του χοροπηδάει ο φύλακας-σύντροφός του, ένας ελληνικός ποιμενικός που εντέλει μας περιτριγυρίζει όλους σαν να είμαστε το κοπάδι του, ζητώντας μας να παίξουμε. Ο κ. Μαυρίδης, ηλιοκαμένος, με καπελάκι που δεν βγάζει ούτε μία στιγμή, μας εξηγεί -τραβώντας λίγο τις λέξεις- ότι ήρθε στην Ελλάδα για «να ζήσω, να δημιουργήσω, να κάνω αυτό που βλέπετε». Δηλαδή έναν θαυμάσιο χώρο παραγωγής κρασιού, ένα οινοποιείο με απροσδιόριστη λατινοαμερικάνικη αύρα (αυτό τουλάχιστον μου θυμίζει εμένα), που θα μπορούσε να είναι σε κάποια φάρμα της Χιλής κι όμως βρίσκεται στην Παλαιόστανη Πιερίας. Εκτός του ότι καλλιεργεί βιολογικά, ο οινοποιός ενδιαφέρεται πολύ και για το ξίδι, που μπορεί να αποδειχθεί «πιο δύσκολο και από ένα καλό κρασί». Μας δίνει να δοκιμάσουμε ένα μονοποικιλιακό Syrah του '12, «αφιερωμένο στον πατέρα του πατέρα», βαρύ και με έντονη ιδιοσυγκρασία, που όταν ωριμάσει λίγο παραπάνω θα είναι απ' τα πολύ ιδιαίτερα κρασιά, κι ένα χαρμάνι, λίγο πιο απαλό, «αφιερωμένο στον πατέρα».

Αφού αποχαιρετιστούμε με τον παράξενο και γλυκό αυτό άνθρωπο, σε σχετικά κοντινή απόσταση, στο χωριό Σφενδάμη, γνωριζόμαστε με τον φοροτεχνικό Γιάννη Κακουλίδη, ο οποίος μας μιλάει για τα 12 στρέμματα αμπέλια που φυτεύτηκαν για πρώτη φορά πριν από περίπου έξι χρόνια, για την παρθενική οινοποίηση του 2012 («όχι σε φιάλες, το ήπιαμε έτσι απλά, εδώ...»), για τις ερυθρές ποικιλίες του Αγιωργίτικου, του Syrah και του Merlot με τις οποίες ασχολείται, για τα νέα πεδία στα οποία ετοιμάζεται να μπει («φέτος το καλοκαίρι θα δοκιμάσουμε να βγάλουμε και λευκό»), για τις επερχόμενες εξαγωγές («θα στείλουμε 1.000 φιάλες στον Καναδά, περιμένουμε την παραγγελία. Εχουμε έναν ανιψιό εκεί και έτσι θα ξεκινήσουμε»).

Σειρά έχει ο Αδάμος. Αρχικά καθόμαστε στο εστιατόριό του, μας κερνάει μια Βασίλισσα (ένα ωραίο λευκό του) και μετά αρνάκι γεμιστό. Σ' ένα πιατάκι, φέρνει και ένα κομματάκι γλώσσα, έτσι για να έχουμε μια εικόνα του τι σημαίνει μεζές στην Πιερία... Κι ύστερα, πάμε κάτω, στο κελάρι, στο μαγικό δωμάτιο, εκεί όπου συμβαίνουν όλα. Χωρίς να είμαι γνώστρια, έχω την αίσθηση ότι το κελάρι είναι ο χώρος όπου καταλαβαίνεις πόση σημασία δίνει στο κρασί ο εκάστοτε οινοποιός. Ποια είναι η νοοτροπία του, η κουλτούρα του, η παιδεία του, πόσο σοβαρά ή αδιάφορα αντιμετωπίζει το επάγγελμά του. Το κελάρι του Αδάμου είναι πληθωρικό, με πολλά μικρά βαρελάκια, που βλέποντάς το είναι σαν να σου κλείνει το μάτι, σαν να σου αφήνει υπονοούμενα για το πόσα γλέντια έχει φιλοξενήσει στο παρελθόν...

Χαιρετώντας τις κουτσουπιές
Τελευταίοι στη μαραθώνια περιήγησή μας στον οινικό κόσμο της Πιερίας είναι οι αδελφοί Χρυσοστόμου, ο Ηλίας και ο Νίκος, που έχουν οικογενειακή παράδοση στο κρασί, που ξεκίνησαν από γεωργοί, έγιναν αμπελουργοί και κατέληξαν οινοποιοί. «Πλέον, απ' αυτό ζούμε», μας λένε τα αδέρφια, που τα κρασιά τους έχουν κατακτήσει μια σειρά από βραβεία και που εκτός από την αγορά της Πιερίας τα στέλνουν από Γερμανία μέχρι Λονδίνο και Κύπρο.

Αυτό ήταν. Η διαδρομή μας στα αμπέλια και στα κελάρια έφτασε στο τέλος της. Οι τρεις μέρες πέρασαν μονορούφι και τώρα... κάθε κατεργάρης στον πάγκο του. Στο λεωφορείο, στον δρόμο της επιστροφής, προσγειώνονται, λίγο ανακατεμένες, στο μυαλό μου σκέψεις από τη σύντομη παραμονή μου στην Πιερία. Θυμάμαι τις απέραντες πράσινες εκτάσεις που μας περιτριγύριζαν όσο ήμασταν μέσα στο αυτοκίνητο και πηγαίναμε απ' τον έναν οινοποιό στον άλλο, τις -πανταχού παρούσες- κουτσουπιές που μοιάζουν με κερασιές αλλά το μοβ τους είναι πιο τρανταχτό, τον Ολυμπο με το κοσκινισμένο χιόνι στην κορυφή που, όπως και να κινηθείς στην Πιερία, νιώθεις ότι περιστρέφεσαι γύρω του, τις συναντήσεις με τρακτέρ που κινούνταν με φυσική άνεση στην αντίθετη λωρίδα του δρόμου, τις φωλιές των πελαργών στις κολόνες της ΔΕΗ στο Αιγίνιο, τις 18 (!) φιάλες κρασί, πεσκέσι από τους οινοποιούς που επισκεφθήκαμε, που φορτώσαμε στο πορτ μπαγκάζ του ΚΤΕΛ, το γαλοτύρι, το μπουγιουρντί, το μαγειρευτό ζυγούρι, τη χορτόπιτα της μάνας του Κούρτη, που μας την τύλιξε σε αλουμινόχαρτο για ώρα πείνας και που κάνει την επιστροφή μου στην Αθήνα λίγο πιο ευχάριστη.

Μαζί με αυτά, σκέφτομαι ότι την επόμενη φορά που θα βρεθώ μπροστά σε ένα ποτήρι κρασί, είτε αυτό προέρχεται από την Πιερία είτε από κάποιο άλλο μέρος, καλό είναι να έχω στον νου μου ότι δεν πρόκειται για ένα απλό προϊόν που σχετίζεται με την αγροτική παραγωγή, όπως είναι οι πατάτες ή οι ντομάτες. Το κρασί είναι κάτι πολύ παραπάνω. Συμπυκνώνει μόχθο, εργατοώρες, αποτυχίες, φιλοδοξίες, κουβαλάει από πίσω του την κούραση του αμπελουργού, την τεχνογνωσία του οινολόγου, το ρίσκο του επιχειρηματία. Και καμιά φορά, ίσως να μπλέκεται με τα όνειρα ενός κατ' επάγγελμα φοροτεχνικού, ενός πρώην κατασκευαστή, ενός Κατερινιώτη της διασποράς...

Ποικιλίες και βραβεία

Οι ποικιλίες με τις οποίες «δουλεύουν» οι οινοποιοί της Πιερίας, για την παραγωγή τόσο λευκών όσο και κόκκινων κρασιών, είναι, μεταξύ άλλων, οι Merlot, Syrah, Cabernet, Ξινόμαυρο, Αγιωργίτικο, Μαλαγουζιά, Ασύρτικο, Chardonnay, Sauvignon blanc, Trebbiano, Βιδιανό, Λημνιώνα.

Υπάρχουν κρασιά που έχουν βραβευτεί (π.χ. σε διαγωνισμούς στη Θεσσαλονίκη, στις Βρυξέλλες, στο Βερολίνο).

Σε περίπτωση που θέλετε να λάβετε μέρος σε κάποια οινογνωσία, ώστε να έχετε προσωπική άποψη για τα κρασιά της Πιερίας, μπορείτε είτε να επικοινωνήσετε απευθείας με τους παραγωγούς για να τους ρωτήσετε εάν σκοπεύουν να διοργανώσουν κάτι σχετικό, είτε με το καφέ «Le Garcon» (Αγίας Λαύρας 21, Κατερίνη, τηλ. 23510 20984), το οποίο φιλοξενεί τέτοιου τύπου εκδηλώσεις.

Ελευθερία Αλαβάνου

http://www.ethnos.gr/